Teksten in het juiste taalniveau

Een tekst is pas goed als je doelgroep ‘m begrijpt. Misschien hebben jullie daar al richtlijnen voor? Perfect! Is dat niet zo, dan stem ik het taalniveau eerst met je af.

Wat zijn taalniveaus?

Taalniveaus (A1 tot en met C2) komen uit het Common European Framework for Languages (CERK) en geven aan hoe eenvoudig of complex een tekst is. Hoe hoger het niveau, hoe ingewikkelder de tekst.

Waarom dit belangrijk is? Ongeveer een kwart van de Nederlanders heeft moeite met lezen en schrijven. Gelukkig is er veel aandacht voor duidelijke taal. Denk aan het initiatief Direct Duidelijk|Gebruiker Centraal van de Rijksoverheid. Ook Stichting Lezen en Schrijven zet zich in voor eenvoudige taal.

Het CERK hanteert het 3 taalniveaus (A, B en C), onderverdeeld in 2 subniveaus. Hoe hoger het niveau, hoe ingewikkelder de teksten zijn qua begrijpen, spreken en schrijven:

Taalniveau A1:

  • Je begrijpt eenvoudige woorden, korte vragen en makkelijke zinnen in standaard
  • Je kunt jezelf voorstellen, vertellen waar je woont en simpele vragen over jezelf beantwoorden.
  • Je herkent vertrouwde woorden en kunt korte, makkelijke zinnen lezen.

Taalniveau A2:

  • Je begrijpt korte, eenvoudige zinnen en basisinformatie in gesprekken, instructies of vertrouwde situaties.
  • Je voert korte gesprekken, stelt simpele vragen en vertelt iets over jezelf, werk en omgeving.
  • Je leest brieven, folders, menukaarten en dienstregelingen met vertrouwde woorden en eenvoudige zinnen.

Taalniveau B1:

  • Je begrijpt gesprekken en teksten over alledaagse en bekende onderwerpen. Je volgt hoofdzaken in nieuws, werk en vrije tijd.
  • Je kunt gewone gesprekken voeren, ideeën uitleggen en begrijpelijk reageren.
  • Je kunt duidelijke teksten lezen en herkent hoofd- en bijzaken.

Taalniveau B2:

  • Je begrijpt hoofdzaken van complexe gesprekken en presentaties. Je volgt nieuws, lezingen en discussies over vertrouwde onderwerpen.
  • Je spreekt vloeiend, geeft meningen en verdedigt standpunten.
  • Je leest lange, complexe teksten en begrijpt argumentaties en standpunten.

Taalniveau C1:

  • Je begrijpt lange, complexe teksten en herkent impliciete betekenissen en nuances.
  • Je drukt je vloeiend en spontaan uit in gesprekken, discussies en presentaties.
  • Je leest veeleisende, academische of literaire teksten en volgt complexe redeneringen.

Taalniveau C2:

  • Je begrijpt vrijwel alles, inclusief complexe, abstracte of idiomatische taal.
  • Je spreekt vloeiend, precies en genuanceerd in elke context.
  • Je leest en vat complexe teksten samen, zoals juridische, academische of literaire werken.

B1: standaard voor de meeste teksten

Elke tekstschrijver schrijft sowieso in B1, als het goed is. Want dit taalniveau wordt door zo’n 80% van de inwoners van Nederland goed begrepen. Het is niet onnodig ingewikkeld én niet onnodig eenvoudig. Daarmee vertel ik je waarschijnlijk niets nieuws.

Enkele B1-richtlijnen

  • Schrijf korte, actieve zinnen (vuistregel: circa 12 tot 15 woorden).
  • Gebruik gewone, veelvoorkomende woorden.
  • Leg jargon uit of vervang het door begrijpelijke termen.
  • Kies voor een directe aanspreekvorm.
  • Beperk bijzinnen en maak teksten taakgericht.
  • Zorg voor duidelijke structuur met tussenkopjes, alinea’s en witruimte.
  • Gebruik concrete voorbeelden om abstracte informatie begrijpelijk te maken.

A2: bij een taalachterstand

Voor sommige doelgroepen is B1 te lastig. Denk aan mensen met een verstandelijke beperking, niet-aangeboren hersenletsel of anderstaligen. In die gevallen kies ik voor A2: eenvoudigere taal, vaak gecombineerd met beeld of pictogrammen. Dat is een uitdaging. Want: voor iemand met bijvoorbeeld een matig verstandelijke beperking begrijpelijk is (zeker ondersteund met afbeeldingen), is voor iemand met een licht verstandelijke beperking al gauw te kinderachtig.

Enkele A2-richtlijnen:

  • Schrijf zeer korte zinnen, één boodschap per zin (8 tot 10 woorden).
  • Gebruik zeer eenvoudige en concrete woorden.
  • Vermijd bijzinnen, moeilijke tijden en passieve vormen.
  • Beperk je tot de meest noodzakelijke informatie.
  • Ondersteun tekst met beelden, pictogrammen of stappenplannen.
  • Test de tekst met de doelgroep of ervaringsdeskundigen.
  • Gebruik consistente woorden en heldere opmaak (lijsten, witruimte).

Taalniveaus zijn handig, maar niet zaligmakend

Richtlijnen voor taalniveaus zijn handig, maar de echte sleutel is: ken je doelgroep. Niet als groep, maar als mens. Als ik weet tegen wie ik ‘praat’, schrijf ik vanzelf op het juiste niveau.

Begrijpelijkheid gaat bovendien niet alleen over taal, maar ook over inhoud en tone-of-voice. Een tekst is pas duidelijk als de lezer er informatie in vindt die relevant en bruikbaar is. Daarom zijn taalniveaus een hulpmiddel en niet zaligmakend.

En één tip: test je teksten bij de doelgroep. Daar komen altijd verrassende dingen uit,  weet ik uit ervaring, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van de folderlijn van ’s Heeren Loo.

Misverstand: hoogopgeleid = ingewikkeld schrijven

Soms hoor ik: “Onze doelgroep is hoogopgeleid, dus we kunnen gerust moeilijker schrijven.” Maar ook hoogopgeleiden waarderen duidelijke taal. Het leest sneller, kost minder energie en vergroot de kans dat de boodschap blijft hangen.

Daniel Kahneman noemt dit systeem 1: ons snelle, automatische denken. Lastige teksten dwingen de lezer naar systeem 2: het trage, analytische denken. Dat vraagt inspanning en verhoogt de kans op afhaken. Want laten we eerlijk zijn: wij mensen zijn luie wezens die liefst zo min mogelijk energie verspillen.

Ik kan het je nog sterker vertellen. Uit onderzoek van Daniel Oppenheimer (2006) blijkt dat mensen positiever oordelen over de schrijver van eenvoudige, heldere teksten. Ze vinden deze schrijver intelligenter, sympathieker en betrouwbaarder. Dat komt omdat lezers eenvoud ervaren als een teken van helderheid en deskundigheid, terwijl complexiteit juist afstand creëert.

Wat ik voor je doe

Ik schrijf teksten die aansluiten bij je doelgroep. Zo maak je informatie toegankelijk en vergroot je het vertrouwen van hen in jouw organisatie. Duidelijke teksten schelen bovendien telefoontjes, vragen en klachten. En misschien wel het belangrijkste: je laat zien dat je iedereen serieus neemt. Daarmee voorkom je Sjaak Afhaak: de lezer die afhaakt en zijn informatie ergens anders zoekt.

Kortom: iedereen houdt van een begrijpelijke tekst.

Wil je teksten op het juiste taalniveau?

Krijg binnen 24 uur een offerte